Một nén hương tưởng nhớ Vũ Ánh

Sáng nay (16 tháng 3 – 2014) vào mạng, Huy Đức báo tin Vũ Ánh đã mất mà bất ngờ quá. Quá nhiều cuộc ra đi. Và quá nhiều cuộc ra đi bất ngờ. Như Nguyên Hồng. Như cha tôi. Như Vũ Bão… Không thẻ nghĩ một người cao lớn sung sức như Vũ Ánh lại đã ra đi. Tưởng anh còn có thể sống khoẻ mạnh và làm việc nhiều chục năm nữa.

Vũ Ánh là cháu gọi tôi bằng cậu.

Tôi là con bà cô, còn mẹ Vũ Ánh là con ông cạu. Mẹ tôi và ông ngoại Vũ Ánh là hai anh em ruột. Chúng tôi mới biết nhau non chục năm gần đây. Những lần vào Sài gòn, tôi chỉ biết mẹ Vũ Ánh, bà giáo Ninh, bà chị cả của các con cậu tôi, ngồi bán thuốc lá vỉa hè. Thấy tôi, chị cười:

-Cậu mới vào…

Họ hàng bên ngoại tôi đều là dân Bắc 54 (Di cư vào Nam năm 1954). Tất cả đều biết tôi đã bị tù và tỏ lòng quí mến, nhưng chúng tôi không nói với nhau về đề tài đau buồn ấy. Tôi không biết mình có một người cháu tên là Vũ Ánh bị tù 13 năm, đã từng là một phóng viên có hạng ở Sài gòn, ra khỏi tù sống bằng nghề đạp xích lô, như tôi đi kéo xe bò, làm bốc vác ngoài Cảng Hải Phòng.

Chỉ đến khi Chuyện kể năm 2000 được xuất bản, có chút tiếng vang, các anh chị bên ngoại đọc mới nói với tôi về một người cháu cũng viết văn làm báo như tôi đang sống ở Mỹ có tên là Vũ Ánh.

Vũ Ánh và tôi trao đổi e mail. Nhiều email tôi đã xoá, nhưng vẫn còn nhớ nội dung. Vũ Ánh như reo lên khi tôi nói về quan hệ họ hàng giữa chúng tôi: Thế là cháu với cậu máu mủ ruột thịt thật rồi. Ngay khi nhận được thư cậu cháu đã thức đọc lại tập 2 Chuyện kể năm 2000. Biết cậu là cậu cháu, cháu đọc với một cảm xúc khác. Đọc mà chẩy nước mắt dù cháu cũng khổ như cậu có khi còn hơn cậu.

Hôm nay, nghe tin Vũ Ánh về trời, lục tìm những mail lưu trữ may sao vẫn còn một bức thư tôi gửi Vũ Ánh dưới đây, không biết ngày tháng gửi. Và vài bức thư của Vũ  Ánh, cùng với mấy bức ảnh ngày tôi sang Cali, cậu cháu gặp nhau tại nhà anh Hoàng Khởi Phong.

 

Vợ chồng Vũ Ánh và nhà văn Nhật Tién với Bùi Ngọc Tấn tại California

Thư Bùi Ngọc Tấn gửi  Vũ Ánh:

Vũ Ánh thân.

Hôm nay 25 tháng chạp ta, cậu viết thư sang chúc Tết cháu và qua cháu, gửi lời chúc năm mới tới tất cả họ hàng nhà ta bên ấy. Cái năm Tuất gì đó sắp tới này là cậu bước sang tuổi 73. Một tuổi mà người ta nói rằng không tốt, cần phải giữ gìn. Mợ và hai em gái (Giáng Hương, Hải Yến- nay Giáng Hương mất rồi chỉ còn em HY thôi) vẫn cứ tính những năm nào sao Kế Đô rồi năm nào La Hầu….Thì ra nhà cậu năm nào cũng có người bị coi là năm hạn. Cậu bảo: Tôi thì không năm nào tốt cả. Năm nào cũng xấu. Mặc cho số phận. Việc nó nó làm, việc mình mình làm. Nếu cần thì chống chọi với số phận. Có lẽ cậu cũng nói qua về cậu và gia đình cậu đôi chút. Cậu tuổi Tuất (sinh năm 1934). Năm 1946 tác chiến ở HP, bên ngoại (Lôi Động) tản cư lên Câu Tử, không biết cháu còn nhớ không chứ cậu Lãng, cô Tổng, cô Hiệu chắc chắn còn nhớ. Đến năm 1947 Thuỷ Nguyên bị chiếm, nhà ông bà sinh ra cậu bị Tây đốt đầu tiên. Cả nhà tản cư lên Đông Triều, rồi cứ thế nhích lên Bắc Giang, rồi Thái Nguyên. Năm 1954, cậu học xong phổ thông trung học, vào thanh niên xung phong rồi về tiếp quản Hà Nội. Sau tiếp quản cậu về báo Tiền Phong làm phóng viên.  ở HN cậu quen mợ là nữ sinh trung học, cũng từ kháng chiến về và kết hôn. Đến năm 1960 cậu chuyển về Hải Phòng làm phóng viên báo HP đến năm 1968 thì bị CAHP bắt với tội danh tuyên truyền phản cách mạng. Năm 1973 được tha. Sau hai năm thất nghiệp, làm bốc vác, thợ sắt, kéo xe bò, đi buôn… cậu được ông Tổng cục trưởng tổng cục Thuỷ sản Hoàng Hữu Nhân (nguyên chủ tịch kiêm bí thư HP) xếp cho đi làm ở một xí nghiệp đánh cá. Cũng may, khi còn ở HP ông Nhân biết cậu và rất quý.

Cậu đã nhất định không viết gì nữa, bởi viết những điều giả dối thì viết làm gì. Nhưng rồi sự thế chuyển vần. Bức tường Bá Linh, phe XHCN đổ. Tháng 3 năm 1990 cậu lại viết trở lại. Cậu có bốn em: Hai trai, hai gái. Em trai đầu tên là Hiến sinh năm 1959, em Giáng Hương sinh năm 1960 (đã mất) Rồi đến em Hải Yến (gái) sinh năm 62. Em út là trai tên Dũng sinh năm 1969, khi cậu vào tù được 8 tháng. Các em đều đỗ đại học dù rằng người ta muốn chúng đứng đường.

Mợ đang học đại học thì bị đuổi vì cậu bị bắt. Nói chung giống như cậu viết trong CKN2000. Mợ kém cậu 5 tuổi. Cũng đã hưu và sức khoẻ yếu. Hiện nay cậu mợ ở riêng trong một căn buồng mà anh Hoàng Khởi Phong đã đến. Cậu cũng đang viết một quyển tiểu thuyết cho đỡ buồn. Vì không viết thì cũng chẳng biết làm gì. Cái máy (tính) cháu cho cậu sẽ giúp cậu có thể tiếp tục liền mạch khi đi nơi này nơi nọ. Đại khái là như vậy. Nói chung cậu cháu mình giống nhau. Cậu đọc cái đoạn cháu đạp xích lô trong Nếu đi hết biển mà thông cảm quá.

Cháu đang viết gì đấy. Và có thể tìm cách nào gửi về cho cậu một sáng tác của cháu để cậu đọc được không?

Cậu rất muốn sang bên ấy chơi một lần nhưng e rằng sức khoẻ hơi bị sa sút. Còn đang tập trung nâng cao thể lực.

Cậu ao ước tập CKN2000 được dịch quá. Cháu thử bàn với các anh bên ấy xem có giúp cậu được không. Cậu cũng muốn liên hệ bằng email với chị Lâm Thu Vân ở Canada. Cháu có thể giúp được không?

Thôi, viết cái “lí lịch trích ngang” để cháu hiểu và một lần nữa chúc cháu năm mới tốt đẹp, như ý.

Cậu Bùi Ngọc Tấn.

 

Dưới đây là thư trao đổi giưa tôi và  Vũ Ánh còn trong hộp thư điện tử:

 

AVu5012948@aol.com wrote:

Kinh goi cau Tan,

Nguoi cam laptop bon chau goi bieu cau da len duong ve Viet Nam. Ho se dich than mang den cau. May khong duoc moi hoan toan nhung rat tot, manh va nhieu function. Hom nay viet tho moi nhan ra la chau te qua, khong thu tu gi cho cau Thanh. Cau mo Thanh cho chau xin loi. Cu moi lan thu cho cau Tan la voi voi vang vang, quen minh con mot ong Cau nua. O tuoi chau ma van con phai doi pho voi doi song may moc, nguoi cu mu di nhu mot thang dan. Chau viet mot quyen sach do dang den 4 nam nay, khong them duoc chu nao.

Cho nen hen viet thu cho cỏc cau dai hon ma chua viet duoc. Cho chau goi loi tham mo va cac em. Va cau chuc toan gia dỡnh duoc day du suc khoe.

Chut xiu nua chau lai quen. Nguyen Ba Chung dien thoai nho chau nhac cau Tan la goi ong ay mot la don de cau co the sang nghien cuu o My vi viec cho doi thu cua cau chi co han. Cau co gang danh thoi gio viet thu cho Nguyen Ba Chung de lo thu tuc. Cau sang day it lau cho khoe.

Chau van nghi la cau chau minh the nao cung co ngay gapnhau o ben nay.

Kinh cau.

VU ANH

—–Original Message—–
From: ngoc tan bui <haiha_ckn2000@yahoo.com>
To: AVu5012948@aol.com
Sent: Fri, 23 Dec 2005 06:36:14 -0800 (PST)
Subject: Re: (no subject)

Vu Anh than

Nhan dip TC giang sinh va buoc sang nam moi, cau chuc chau, cau Bui Quang Cat va tat ca ho hang nha ta ben ay suc khoe, binh yen, khoe manh va phat dat. Rieng Anh thi viet duoc nhieu, hay va cau chau minh som duoc gap nhau, o VN hay o ben My deu duoc.

Sang nam la nam Tuat, nghia la nam Tuat thu 7 cua cuoc doi cau, mot cuoc doi that vong qua nhieu.Cau sinh nam Giap Tuat ma. Sap 73 tuoi roi. Dem nam it ngu, nho nhung ngay con nho o voi ong ba. Nho tung chi tiet. Cac cu da quy tien het. Gio sap den luot minh. Da mang het suc ra de song, khong chiu guc nga, tuong rang cuoi doi duoc thanh than mot chut thi lai xay ra chuyen em Giang Huong bo cau mo, ra di. Cuoc song cu nhe cau ma ra don. Danh phai chiu don thoi. Chang con cach nao khac.

Nhung cau tu hao rang minh da song dung la minh, nhu Anh song dung la Anh vay.

Bao Tet lam xong chua. Cau cung viet duoc 4 bai bao Tet, de mo them vao chi tieu.

Thoi nhe. Cho cau gui loi chuc toi anh ban Hoang Khoi Phong.

Than.

Cau BNT.

 

AVu5012948@aol.com wrote:

Kinh Cau,

Lau qua khong thay e-mail cua cau. Chau so co chuyen gi. Chau da goi cho cau may cai e-mail theo dia chi nay ma khong thay cau tra loi. Chau so minh viet sai dia chi nen thu khong den. Neu nhan duoc e-mail, xin cau  return cho chau biet.

Mong thu cau.

VU ANH

———————————

AVu5012948@aol.com

6 thang 3, 2006

Vu Anh than.

Cau vua tu Ha Noi ve, mo may, thay thu chau, mung qua. Truoc Tet cau co gui may thu, mot buc kem theo li lich trich ngang de chau hieu duoc van tat cuoc doi cau. Con chau thi cau da hieu sau khi doc bai cua chau trong Neu di het bien. Cung voi thu nay la thu chuc Tet cua cau.

Con thu chau gui, cau khong nhan duoc.  Hom no, anh Bui Long Duyen, truong toc ho Bui Loi Dong tu My ve khanh thanh nha tho ho cung den cho cau choi, co ke chuyen ho hang nha minh ben ay.

Cau da hoan thanh de cuong nop cho cho anh Nguyen Ba Chung de co the sang ben ay choi. Va cau cung nhan duoc loi cua mot so ban muon moi cau mo sang My trong mua he nay.

Noi chung la rat vui va cau mo dang chuan bi suc khoe de co the di cho biet mot lan. Dung la bay gio ngai nhat la chuyen suc khoe thoi. Cang gia cang quy suc khoe.

Dao nay chau co viet cai gi dai dai mot ti khong?

Mong rang trong nam nay hai cau chau se gap nhau.

Than.

BNT

 

——————–

25 thỏng 1, 2006

Vu Anh than. Cau gui kem theo day thu chuc Tet. Cho cau gui loi chuc nam moi toi cau Bui Quang Cat va dai gia dinh nha ta, toi anh Hoang Khoi Phong. Chau co ke hoach ve VN choi khong?
Cau BNT
avu5012948@aol.com wrote:

Kinh cau mo

Chau moi o Dai Loan ve, thi lai dam dau vao bao Tet, phat hanh dung ngay hom nay. Kinh chuc cau mo va cac em mot giang sinh binh an, cau mo va cac em co du suc khoe, cuoc song thanh than hon. Chau se viet thu cho cau toi nay.

VU ANH

——————————————

Huy Đức viết về Vũ  Ánh: “Sau khi đến Mỹ (1992), ông là chủ bút tờ báo Người Việt ở California trong nhiều năm. Nói chuyện với ông, không ai nghĩ, con người canh cánh nỗi nhớ Nước ấy lại có thể dùng những ngôn từ rất điềm đạm để nói về Chế độ đó từng “cải tạo” mình 13 năm, trong đó riêng thời gian biệt giam tổng cộng lên đến sáu năm. Trưa qua, thứ Sáu, 14-3-2014, sau khi viết bài báo cuối cùng, gửi đi, ông đã có một giấc ngủ dài, vĩnh viễn. Vĩnh biệt “Chú Ánh”, một nhà báo mà tôi vô cùng kính mến.”

Còn tôi, sao chép lại mấy dòng riêng tư giữa cậu cháu tôi đưa lên mạng là để thay một nén nhang tưởng nhớ Vũ Ánh khi anh đã về với tổ tiên.

 

 

 

---