Ngày hôm ấy tôi 26 tuổi

Thuở nhỏ, Tết chẳng có ý nghĩa gì lắm mà chỉ là đầy ắp niềm vui. Vui ngay khi Tết còn xa lắc. Vừa bước sang tháng 11 ta, trong đầu đã lập một cái lịch đếm ngược thời gian, trừ dần từng ngày một. Kiên nhẫn trừ. Sốt ruột lắm nhưng vẫn cứ phải trừ từng ngày thôi. Thời gian nó vốn đi như thế mà. Ôi! Niềm vui chờ đợi. Những niềm vui cả năm mới có một lần sắp đến, đang đến! Được mặc quần áo mới, được xem mổ lợn, nhìn con lợn cạo trắng tinh nằm giơ bốn vó trên mấy tầu lá chuối ở góc sân, được nhìn nồi bánh chưng đặt trên 6 ông đầu rau, 6 chứ không phải 3 như những ngày bình thường nấu cơm trong bếp, nồi bánh chưng lừng lững giữa nhà rừng rực lửa. Chờ được ăn những chiếc bánh chưng con xếp trên cùng vừa vớt ra khói bốc nghi ngút. Rồi được tiền mừng tuổi, được ra đình xem hội, xem rước hai ông thành hoàng, ông Minh, ông Hộ (bởi vậy cả làng đều kiêng tên hai ông, nói chệch đi, phân minh thì nói là phân miêng, ủng hộ thì nói là ủng hệ, nên thời gian mới cướp chính quyền, đi mít tinh cả làng đều hô: “ủng hệ Việt Miêng!!” mãi tới năm 1946 mới bỏ được cách gọi ấy) rồi xem tế, xem đánh vật, xem chèo…

Khi lớn lên, khi đã trưởng thành, ý nghĩa lớn nhất của Tết là sự đoàn tụ. Ông bà, bố mẹ, vợ con xum họp. Dù đi làm ăn ở mãi đâu đâu, cách xa cả trăm cả ngàn ki lô mét, ngày Tết cũng tìm mọi cách trở về với gia đình. Để được cùng những người ruột thịt quây quần trong một mái nhà, mỗi người một công một việc, tất bật dọn dẹp, bày biện, sắp xếp, nấu nướng rồi bưng mâm cỗ cúng tất niên đặt lên bàn thờ, kẻ trước người sau khấn vái tổ tiên, cầu mong một năm mới an lành.

Thiêng liêng thay thời khắc cả gia đình đón giao thừa. Hy vọng biết bao những điều tốt đẹp sẽ đến cùng những lời chúc sáng mùng 1 Tết…

Với tôi, một kẻ bị hút vào vòng lao lý chịu 5 cái Tết xa nhà, bị cắt lìa khỏi những người thân, càng thấm thía ý nghĩa của sự đoàn tụ. Suốt đêm cô đơn trong xà lim không ngủ. Khi tiếng còi nhà hát báo giao thừa, người tôi rung lên trong bóng tối. Tôi biết bố mẹ vợ con tôi đang nghĩ về tôi vắng mặt, nhưng không ai nhắc tới sự vắng mặt ấy, cố làm ra vẻ bình thường như mọi gia đình bình thường khác. Sáng mùng 1 Tết đi làm vệ sinh, không theo lối cũ, mà quành ngược phía đầu dãy bên kia, bất chợt nhìn thấy một cây chanh tơ đang nẩy lộc bóng loáng mưa xuân, trên cành non biết bao nụ tím cùng những bông hoa xoè cánh trắng, khựng lại như vừa nhận một nhát dao giữa ngực. Cây chanh trong vườn nhà bố mẹ tôi chắc cũng nở hoa rồi! Cây chanh bố mẹ tôi lúi húi bón phân nhổ cỏ dưới gốc, các con tôi nô đùa quanh đó…

Trong những ngày tết cô đơn ấy, tôi tổng duyệt lại những cái Tết đã qua trong đời. Cũng không nhiều đến gần 80 cái tết như hiện nay đâu. Chỉ hơn ba mươi tết thôi. Ngày ấy tôi mới 34 tuổi và đang bước vào tuổi 35.

Cái Tết tôi nhớ nhất là tết thứ 26, tết năm 1960, tết năm con chuột tính theo Âm Lịch. Tết khi vợ chồng tôi sinh đứa con đầu tiên, tết đầu tiên chúng tôi ăn Tết cùng nhau, Tết đầu tiên tôi từ báo Tiền Phong chuyển về  báo Hải Phòng, rời Thủ đô về quê hương, để được gần cơ sở, thâm nhập cuộc sống, viết tác phẩm lớn của đời mình. Hai vợ chồng với thằng con mới sinh 5 tháng ngồi trong thùng chiếc xe tải đi nhờ cùng toàn bộ gia tài: Một chiếc chiếu, một chiếc chăn bông, một vali quần áo, một chiếc phích và dăm quyển sách. Tất cả chỉ có vậy. Và sự phấn khởi tinh thần: Sẽ tích luỹ cuộc sống, viết, khái quát một giai đoạn mới của Hải Phòng đã sang trang.

Nhờ sự giúp đỡ của anh Bùi Đức Thành, anh thứ hai tôi, vợ chồng tôi thuê được một mái nhà tạm trú: Một căn buồng bán mái chừng 10 mét vuông sát với nhà bếp, một cái bếp lúc nào cũng có hai bếp than khi nấu khi ủ, suốt ngày đêm truyền nhiệt vào bức tường gian buồng chúng tôi.

Tổ ấm (hiểu theo cả nghĩa đen) của chúng tôi nhanh chóng có những tiện nghi tối thiểu toàn là đồ cũ và cũng toàn là đi mượn: Một chiếc giường sắt Hồng Kông, một chiếc bàn viết và một chiếc ghế dựa. Đã có vẻ một gia đình. Chúng tôi tự cho là may mắn. ở Hà Nội làm sao được như thế này. ở Hà Nội chúng tôi phải ở nhờ gia đình một người bạn đang sống chung với gia đình một người khác trong một căn buồng trên gác 2, bàn không, giường không, ghế không.

Để vợ ở nhà trông con, tôi sang báo Hải Phòng chỉ cách khoảng non trăm mét ngay đầu phố Cao Mên (đường Đà Nẵng bây giờ) và lao vào công việc.

Đã là giáp Tết. Viết xong cái truyện ngắn cho số báo Tết, một truyện ngắn vui vui về nông thôn, cái vốn tôi tích luỹ được khi còn ở tổ nông thôn báo Tiền Phong, có cái tên cũng vui vui: Hoà cả làng, tôi đem nộp ban biên tập. Mấy hôm sau khi báo Tết đã in xong, đã phát hành, công việc vất vả nhất trong năm đã hoàn tất, đám phóng viên chúng tôi ngồi tán gẫu ở toà soạn, chờ họp mặt toàn cơ quan chúc Tết tất niên. Cũng là nói với nhau về tết, về chợ hoa, về nhà mình đón tết như thế nào thôi. Bỗng nhiên đồng chí Vũ Minh Chính, chủ bút (như phó tổng biên tập hiện nay) chen vào câu chuyện:

-Tân Sắc nói chỉ còn 14 đồng tiêu tết thôi à?

Tân Sắc là tên tôi khi viết báo. Tôi vâng một cách rất hồn nhiên vui vẻ, nhưng thật không ngờ, trong cuộc họp cuối năm ngay sau đó, anh Chính nói:

-Tôi đề nghị họp xong, tài vụ tạm ứng cho anh Tân Sắc nửa tháng lương kỳ tới. Trong nhà chỉ còn 14 đồng mà vẫn vui, vẫn yên tâm đi cơ sở, viết bài, tôi cho đấy là thái độ của con người mới…

Đúng là tôi thấy chả có chuyện gì khi chỉ có 14 đồng ăn tết (số tiền đủ mua một con gà). Không chỉ tôi mà cả vợ tôi nữa. Mới bước vào ngưỡng cửa cuộc đời, chúng tôi là những kẻ say mê cuộc sống, luôn sống trong niềm vui, sống trong hạnh phúc. Ngày ấy cuộc sống với chúng tôi thật giản dị. Chúng tôi thuê được một mái nhà ấm. Chúng tôi có một tình yêu vợ chồng đang trong thời gian mặn nồng nhất, được cùng nhau đón Xuân. Chúng tôi mới sinh một thằng con trai kháu khỉnh. Chúng tôi được phát một chiếc xe đạp công. Chúng tôi có một tương lai rộng mở, một khát vọng và coi thường mọi khó khăn để thực hiện khát vọng.

Tan họp, nhận trước nửa tháng lương, trở về nhà, vợ chồng tôi mới bàn nhau sắm tết. Đi chợ mua mấy lạng thịt lợn. Măng miến, mộc nhĩ, hành hoa, rau thơm…, nghĩa là những thứ để có thể làm được một mâm cỗ Tết. Phải có hoa nữa chứ. Hoa thì phải có lọ hoa. Lại phải có thêm một cái ghế tiếp khách, chỉ một cái ghế thôi, vì căn buồng chúng tôi chật lắm. Cơ quan báo sẵn sàng cho tôi mượn lọ hoa và ghế.

Ảnh:  Bế mạc “Hội thảo văn học Việt Nam – Hoa Kỳ sau chiến tranh” tại tỉnh Hòa Bình, mỗi đại biểu được tặng một bịch gạo nương. Bùi Ngọc Tấn và Nguyễn Duy liền gọi mấy người bạn thân đến nhà PGS TS Đào Tuấn Anh để chia gạo. Từ trái sang phải: Phạm Xuân  Nguyên, Dương Tường, Bùi Ngọc Tấn. Nguyễn Duy đứng giám sát việc chia. Đào Tuấn Anh không có mặt vì phải làm “phó nháy”.

Sáng hôm sau, 30 Tết, tôi đạp xe về Thuỷ Nguyên, chúc tết bố mẹ. Phà Bính đông chen chúc. Mưa dầm cả tuần, biến con đường đất đỏ từ sát dốc phà qua Núi Đèo về Trịnh Xá, phố Si… lổn nhổn đá gan gà thành những cái bẫy trồi lên sụt xuống. Và khi rẽ vào đầu làng mới là cả một hành trình khổ ải. Đất mầu, trộn lẫn rơm rạ rơi vãi bám vào bánh xe, bết vào gác đơ bu, ùn kẹt nêm vào phanh xe càng xe. Chỉ có thể đẩy xe trượt trên đường hoặc vác lên vai nếu không tìm thấy quanh đó một cái que nhỏ nhưng cứng. Để đào đất, những búi đất giắt vào càng, những mảng đất bám vào vành, miết lên gác đơ bu, miết mãi, miết mãi, rắn và chắc như xi măng. Nhưng chỉ đi được một quãng, những chiếc phanh tự động làm bằng đất nhào rơm rạ ấy lại hình thành, giữ chặt bánh xe trên đường làng.

Cuối cùng tôi cũng về được nhà. Sau khi chúc Tết và uống một tuần trà với cha mẹ, tôi đạp xe ra Hải Phòng, trên pooc ba ga chằng buộc hai chiến lợi phẩm, những thứ không thể thiếu trong ngày Tết: Một chiếc bánh chưng và một con gà giò. Lại cả một dụng cụ cậy đất giắt vào xe được đẽo gọt cẩn thận.

Đến Bến Bính, có một trục trặc nhỏ: Anh quản lý thị trường nhất quyết tịch thu con gà, bởi tôi không có giấy chứng nhận của uỷ ban gà này là của bố mẹ cho, không phải gà buôn bán. Thật may, tôi có trong túi áo tờ giấy giới thiệu của báo đến làm việc với các cơ quan xí nghiệp (một thứ thay cho thẻ nhà báo). Chìa giấy ra, anh quản lý thị trường linh động cho tôi xuống phà.

Buổi chiều 30 thật bận rộn, đầm ấm và hạnh phúc. Đôi vợ chồng trẻ chúng tôi (cô vợ 20 tuổi, anh chồng 25) vừa trông con, vừa cắm hoa, vừa bày bàn thờ (ngay trên chiếc bạn độc nhất), rồi giết gà, ninh măng, xào xào nấu nấu…

Phải nhấn mạnh rằng đây là cái Tết xum họp đầu tiên của hai chúng tôi, của đời sống vợ chồng tôi từ khi hai cá nhân đơn lẻ chúng tôi kết hợp với nhau thành một gia đình. Một cái Tết hằng mong ước.

Thật không ngờ chúng tôi lại có một cái Tết đầm ấm như thế.

Chúng tôi cũng cúng tất niên và tôi, chủ một gia đình bé nhỏ lặng im khấn vái, cầu mong những điều tốt đẹp sẽ đến với chúng tôi trong năm mới.

Ăn xong bữa cơm (mỗi đứa có nhấp mấy nhấp rượu đủ để khác những bữa ăn bình thường, và cũng đủ để nhìn nhau thấy sắc ửng hồng nơi gò má mà thêm yêu đời), tôi để vợ con nằm ngủ ở nhà, xách xe đi.

Đến nhà máy xi măng. Đón giao thừa với anh chị em công nhân nhà máy xi măng. Lấy tài liệu viết về công nhân xi măng đón giao thừa. Trong gió bấc thốc từng cơn lạnh buốt, tôi ngồi trên bể bùn cao, nhìn bao quát toàn nhà máy hùng vĩ trải rộng. Tôi xuống lò nung nóng ngàn độ, uống chén rượu tất niên với công nhân trực ca. Tôi đến nhà tháo bụi mù mịt đón bao xi măng đầu tiên trong năm rời vòi phun, trôi trên băng chuyền khi tiếng còi nhà hát cất lên vang vọng báo thời khắc đầu tiên, tinh khôi của năm mới đã đến. Tôi lên văn phòng dự buổi họp mặt đón Xuân do lãnh đạo nhà máy tổ chức với đại diện các phân xưởng phòng ban. Bánh chưng, hành nén, rượu Đồng Tháp cháy cổ…

Không phải là một phóng viên ghi chép lấy tài liệu mà như một thành viên, một tế bào của nhà máy sôi động, cái mỏ vàng của tôi, nơi sẽ cung cấp cho tôi bao nhiêu mẫu người, bao nhiêu chi tiết, bao nhiêu cảnh ngộ để viết nên tác phẩm. Khi về nhà đã gần hai giờ sáng, khẽ đẩy cửa bước vào căn buồng ấm áp, nhìn vợ con đang ngủ êm đềm, lòng tôi tràn ngập niềm vui. “Cuộc đời thật tốt đẹp biết bao. Mình có một gia đình để mà yêu quý, để mà làm việc. Có cả một cuộc đời rộng mở, một hiện thực lớn lao để sống và viết về nó…”

Sáng hôm sau, mùng 1 Tết lại thêm một niềm vui bất ngờ nữa.

Một người dắt xe đạp đến xông nhà: Nguyễn Chí Tinh! Người bạn cùng làm phóng viên báo Tiền Phong với tôi ở Hà Nội. Anh còn ít tuổi hơn tôi. Vẫn độc thân. Và “rực lửa anh hùng”. Không năm nào anh ăn Tết ở Hà Nội. Khi theo anh lái tầu hoả đường Hà Nội –  Lạng Sơn. Khi đón giao thừa trên mỏ thiếc Tinh Túc (Cao Bằng). Đêm qua lúc tôi thức với anh chị em công nhân xi măng thì anh có mặt trên Cảng, chứng kiến mã hàng đầu tiên được cẩu từ tầu qua boong lên bến và đưa vào kho.

Chúng tôi cùng nhau uống chén rượu đầu Xuân.

Và chúc nhau đạt được ước mơ.

Ngày hôm ấy chúng tôi đã thêm một tuổi. Nguyễn Chí Tình 24, còn tôi 26.

B.N.T.

Địa chỉ:

10 Điện Biên Phủ

Quận Ngô Quyền

Hải Phòng

ĐT: 0313 55 13 18

       097 48 48 946